“À á à ơi…à á à à ời…
Cái cò mày đi ăn đêm, đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao…”
Tôi bất giác quay lại nhìn vào căn nhà mái ngói rêu màu thời gian của một gia đình trong một lần về thăm quê. Tiếng ru đó sao nghe thật êm dịu và quen thuộc làm sao! Thứ thanh âm mà tôi luôn muốn tìm lại mỗi khi trong lòng cảm thấy bế tắc hay xao động. Đó là lời ru của mẹ – là thanh âm đầu tiên mà tôi được nghe khi chào đời, khi chưa biết bi bô, chưa biết gọi mẹ, chưa biết gọi cha. Âý thế mà, thật kỳ lạ, những đứa trẻ như tôi lại cảm thấy an toàn và bình yên khi nằm trong vòng tay của mẹ hay nằm trong cánh võng đung đưa theo từng nhịp mẹ hát ru. Chúng tôi đã lớn lên bằng lời ru ầu ơ của mẹ. Một thứ tiếng luôn gắn bó không chỉ riêng tôi mà ngay cả những người con đất Việt luôn cảm thấy gần gũi và tự hào về nó. Đó chính là TIẾNG MẸ ĐẺ. Một thứ tiếng:
“Tiếng tha thiết, nói thường nghe như hát
Kể mọi điều bằng ríu rít âm thanh
Như gió nước không thể nào nắm bắt
Dấu huyền trầm, hay dấu ngã chênh vênh.
Một đảo nhỏ xa xôi ngoài biển rộng
Vẫn tiếng làng, tiếng nước của riêng ta
Tiếng chẳng mất khi thành Loa đã mất
Nàng Mỵ Châu, quỳ xuống lạy cha già… ”
(Tiếng Việt ân tình-Lưu Quang Vũ)
Tiếng nói hay ngôn ngữ phán ánh, bảo tồn, truyền tải các giá trị văn hóa của dân tộc; là phương tiện hợp nhất, đoàn kết dân tộc. Nên dân tộc Việt Nam với 8 ngữ hệ chính : Nhóm ngôn ngữ Việt-Mường; nhóm ngôn ngữ Môn-Khơme; nhóm ngôn ngữ Tày-Thái; nhóm ngôn ngữ H’Mông-Dao; nhóm ngôn ngữ Tạng-Miến; nhóm ngôn ngữ Hán ; nhóm ngôn ngữ Mã Lai-Đa Đảo và cuối cùng là nhóm ngôn ngữ KaĐai là một đất nước với đa tiếng nói, đa sắc tộc. Ít có dân tộc nào lại có nhiều ngữ hệ đến như thế mà lại gắn bó, cố kết trong một cộng đồng; luôn tương trợ, bảo vệ lẫn nhau, đồng cam cộng khổ để làm nên những chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ (07/05/1954), tổng khởi nghĩa Tết Mậu Thân (30/04/1975)… thống nhất non sông và cùng chung sống hòa bình cho đến tận ngày nay và mai sau.
Trải qua chiều dài của lịch sử, từ việc người Việt sử dụng tiếng Việt cổ làm ngôn ngữ giao tiếp cho đến khi các cư dân di cư vào Miền Nam đã có sự thay đổi, lai tạp. Có những từ còn tồn tại đến ngày nay, có những từ không được sử dụng nữa, có những từ sáng tạo và đổi mới – điều đó đã mang những màu sắc đặc trưng của từng vùng miền. Mỗi vùng miền, mỗi địa phương lại có những cách phát âm khác nhau, thanh điệu khác nhau… nên từ đó sinh ra 3 từ “ tiếng địa phương”. Vậy nên từ xưa, ông cha ta đã sử dụng sự khác nhau trong giao tiếp, trong phát âm, trong ngắt nghỉ… để biết được người đang giao tiếp thuộc vùng, miền nào.
Ngày nay, để sinh sống, làm việc và học tập tại thủ đô thuận lợi mọi người thường cố gắng trang bị cho mình thứ tiếng “ chuẩn” cho ra dáng là “người thủ đô”. Và xã hội phát triển, hội nhập với thế giới,học tiếng Anh đang là một xu thế tất yếu để nước ta dễ dàng vươn ra thế giới. Nó là điều rất tốt để cho ta dễ dàng giao tiếp, trò chuyện. Đôi khi tiếng nói cũng là công cụ giúp chúng ta một vài công việc đặc thù về tiếng nói được hiệu quả hơn. Thế nhưng, có nên chăng bắt trẻ học tiếng Anh từ bé để chúng nói sõi tiếng Anh hơn là tiếng mẹ đẻ? Câu hỏi này dành cho các bạn. Tôi không đi sâu vào khía cạnh nên hay không nên học tiếng Anh. Cũng không đi vào khía cạnh sử dụng tiếng Việt thế nào là chuẩn. Bởi, tôi tự hào, tôi yêu tiếng nói khi mình được sinh ra.
Nếu có về mảnh đất xứ Nghệ, nghe câu hò xứ Nghệ, nghe các chị thuyết minh viên kể về tuổi thơ gian khó nhọc nhằn của tuổi thơ Bác cùng gia đình và những hi sinh cho chồng cho con của mẹ Bác- bà Hoàng Thị Loan bằng chất giọng xứ Nghệ đặc trưng mới thấy giọng người xứ Nghệ thật thiết tha, đắm thắm làm sao! Hay câu “ Dạ!” ngọt ngào của người em Vĩ Dạ đã trở thành đặc trưng riêng của con gái xứ Huế-mảnh đất cố đô. Xuôi về miền Tây vẳng đâu đây giọng hò Nam Bộ nghe có chút gì đó man mác buồn của những người con xa xứ di cư vào miền Nam luôn thương nhớ về quê nhà.
“Chuyện kể rằng trước lúc Người ra đi
Bác muốn nghe một câu hò Huế, hoặc muốn nghe câu hát dặm quê nhà
Bác muốn nghe một đôi làn quan họ, bởi bài ca đất nước sao quên.
Lúc chia ly lời di chúc đơn sơ
Bác muốn non sông đinh ninh lời dặn dò,
rằng ” Đã yêu tổ quốc mình, càng yêu thắm thiết những khúc dân ca “.
Không hiểu sao mỗi lần nghe ca khúc “Lời Bác dặn trước lúc đi xa” lòng tôi như nghẹn lại. Trước lúc ra đi, Người vẫn mong được nghe “những khúc dân ca”,được nghe giọng nói dân tộc “bởi nước non chia cắt vẫn chưa liền”. Người sử dụng đựơc 6 thứ tiếng nhưng vẫn luôn giữ trọn chất giọng quê hương xứ Nghệ và lời di chúc đơn sơ Người để lại cho người dân Việt Nam “Đã yêu tổ quốc mình, càng yêu thắm thiết những khúc dân ca “. Phải chăng, tiếng nói dân tộc không chỉ là ngôn ngữ giao tiếp hằng ngày mà nó còn là khúc dân ca, là nếp ăn, nếp nghĩ, là văn hóa dân tộc. Giữ tiếng nói là giữ văn hóa, giữ cái bản ngã của dân tộc.
Một kỷ niệm mà tôi không bao giờ quên! Đứng giữa dòng người đông đúc đang tham dự chương trình Đêm Gala bãi biển, một giọng hát cất lên,cùng dáng vẻ say sưa hòa vào câu hát : ” Anh đưa em về thăm quê anh, về ngã ba sông rực “lắng” hồng. Sông Châu hiền hòa, sông Nhuệ yêu thương, Hà “Lam” ơi! Sông Đáy ân tình… ”. Những tiếng cười châm chọc cất lên, một vài lời của vị khách nào đó vô tình lọt vào tai tôi “ Hát ngọng mà lại còn lên hát, đúng thật là…”. Vâng, Hà Nam quê tôi, một vùng đất với tỉ lệ người bị ngọng “N” và “L” rất cao. Anh ấy có thể là hát ngọng, có thể không hay nhưng… anh vẫn hát, hát bằng chính con tim mình, hát bằng niềm tự hào về mảnh đất phù sa sông màu mỡ đang ngày càng đổi thay. Chẳng hiểu sao, lúc đó tôi xúc động đến lạ. Dù thuộc trong ekip chương trình nhưng vẫn chạy ra cổ vũ, hòa cùng lời hát mà đồng điệu con tim. Với cá nhân tôi, đó là một bài hát rất đặc biệt. Nhờ có nó mà tôi thấy dường như chương trình đặc biệt hơn và thấy yêu cái ngọng ngịu dễ thương của người dân quê mình, yêu tiếng nước tôi.
Vậy theo các bạn thế nào là giọng đúng? Giọng sai? Với cá nhân tôi chẳng có giọng “ đúng”-“sai”, địa phương hay chuẩn mực bởi sự hiện hữu của nó đã làm cho tiếng Việt thêm đặc sắc, phong phú và giàu đẹp.
“Mỗi sớm dậy nghe bốn bề thân thiết
Người qua đường chung tiếng Việt cùng tôi
Như vị muối chung lòng biển mặn
Như dòng sông thương mến chảy muôn đời”
(Tiếng Việt ân tình – Lưu Quang Vũ )
Bài dự thi cuộc thi “TÔI YÊU TIẾNG NƯỚC TÔI” do I LOVE MY VOICE tổ chức
Tác giả: VŨ THỊ UYÊN
